شناسایی مولفه های اثر گذار در تجاری سازی یافته های علمی در دانشگاه ها

چکیده فارسی

بنا به گفته لسترتارو  اقتصاددان معروف، امروزه مبناي ثروت آفريني و اقتصاد كشورها، دانش است. تارو از انقلابي خبر مي‌دهد كه نيروي حركت خود را از مغزها مي‌گيرد و ارزش مغزها را بالا مي‌برد. جهان بيش از هر عصر ديگري ميدان مسابقه اقتصادي شده و صنعت بيش از هر زمان ديگر به علم و دانش و فكر متكي شده است. با ظهور سومين انقلاب صنعتي، دانش به منشأ منحصر به فرد مزيت رقابتي تبديل شده است (ابراهيمي، 1:1386).
در دنياي امروز رابطه مستقيمي ميان توسعه فناوري و پيشرفت اقتصادي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي كشورها برقرار است. به طوريكه مي‌توان گفت، دانش و فناوري عاملي اساسي براي ايجاد ثروت، توانايي و دانايي كشورها بوده و وسیله‌ای قدرتمند در توسعه ملي تلقي مي‌گردد. بنابراين اتخاذ راهبردهاي انتشار دانش و فناوري مناسب در بخش‌هاي مختلف اقتصاد كشور جزء ضروريات بازسازي و توسعه اقتصادي يك كشور محسوب مي‌گردد (نوروزي و شاهمیری، 54:1387).
تا چندي پيش دانشمندان و پژوهشگران دانشگاه، از تجاري‌سازي پژوهش، امتناع مي‌كردند و رسالت اصلي خود را صرفاً توليد دانش بدون عطف نظر به كاربرد آن در عرصه توليد، مي‌دانستند. اين وضع بتدريج به خاطر فشار بر دانشگاه‌ها براي مشاركت در توسعه اقتصادي و فرصت‌هايي براي ايجاد ثروت، تغيير يافت (Etzkowitz et al,2003:35). تا اينكه دانش به منشأ منحصر به فرد مزيت رقابتي تبديل شد
(ابراهيمي، 1:1386) و بتدريج دگرگوني‌هاي شتابان جغرافيايي، سياسي، اقتصادي و فناوري در سراسر جهان، دانشگاه را هم درهم نورديد؛ زيرا دانشگاه‌ها در پيشينه انزوايشان، به ناچار دوران‌هاي دشواري را پشت سر گذاشتند و بتدريج با تهديدهاي سياسي و نيز دگرگوني‌ها و فشارهاي فناوري و اقتصادي مواجه شدند؛ به طوري‌كه شيوه اجرای رسالت آنها و حتي تعريف آنها نيز به چالش طلبيده شد (ابويي اردكان و همكاران،1387: 30). تهديدها و فشارها، در بيانيه‌هاي كنفرانس‌هاي جهانی آموزش عالي (از سال 1998 به بعد) انعكاس مي‌يافت. بنابراين دانشگاه‌ها ملزم به رقابت در سطح جهاني و منطقه‌اي شدند.
قابل تأمل است كه تجاري‌سازي دانش باعث حفظ سرمايه‌هاي انساني و اجتماعي دانشگاهي و نخبگان ملي مي‌شود و همچنين توان استفاده از فناوري‌هاي جديد را افزايش داده و موجب بهبود استانداردهاي كيفي بين‌المللي مي‌شود.
در مجموع، شرايط كنوني جهان از جمله جهاني شدن، افزايش رقابت مبتني بر فناوري بين كشورها، افزايش هزينه‌هاي ملي و جهاني و ايجاد شرايطي كه دانشگاه‌ها را وادار به خودكفايي‌ مالي و ايفاي نقش‌هاي جديد در جوامع مي‌سازد، اهميت پژوهش در زمينه كارآفريني دانشگاهي و روش‌ها و الزامات تجاري‌سازي دانش توليد شده در دانشگاه‌ها را با حفظ نقش‌ها و رسالت‌هاي سنتي آنها آشكار مي‌سازد  ( نديرخانلو، 5:1387).  
اتزكویتز و همكارانش (314,2000) معتقدند كه بتدريج بين دانشگاه و جامعه، رابطه‌اي دو طرفه مبتني بر دانش ايجاد شده است و دانشگاه‌ها توانسته‌اند نقشي فعال را در توسعه اقتصادي ايفا كنند. قابل تأمل است كه همكاري دانشگاه و صنعت، حوزه نظريه‌پردازي در دانشگاه‌ها را غني مي‌سازد.
تجاري‌سازي نتايج تحقيق يكي از گام‌هاي مهم نظام نوآوري است كه پايداري و استمرار امر تحقيق را تضمين مي‌كند و متناسب با آن علاوه بر فراهم آوردن ارزش‌هاي اقتصادي قابل توجه براي سازمان‌ها، رشد اقتصادي دانش محور جامعه را نيز تسريع مي‌نمايد. «تجاري‌سازي تحقيق فرآيندي است كه هنگام ورود به بازار مي‌تواند ايجاد درآمد كند و در مرحله‌ي توسعه از نظر درآمدزايي هيچگونه ارزشي ندارد. فن‌آوري اگر در قفسه بماند (وارد بازار نشود) هيچ درآمدي ايجاد نمي‌كند».
اين موضوع در مورد فن‌آوري‌هايي كه از طريق تحقيق داخلي بدست مي‌آيد به مراتب براي حمايت كننده‌ي آن از اهميت بيشتري برخوردار است. «علم زيربناي توسعه فن‌آوري را فراهم مي‌كند و توسعه فناوري به سهم خود بازارهاي جديدي خلق مي‌كند».
بديهي است علم به خودي خود و بدون در نظر گرفتن چارچوب و فرآيندي كارآمد در چرخه توسعه فناوري، نخواهد توانست بازار جديدي را خلق نمايد (بايركتار  1990).
تحقيقات بسياري در كشورهاي پيشرفته صنعتي در موضوع تجاري‌سازي نتايج تحقيق صورت گرفته است. مگنوس كارلسون  (2004) در مورد ارتباط دانشگاه و صنعت در موضوع تجاري‌سازي نتايج تحقيق در آمريكا بيان مي‌كند: «مشاركت دانشگاه‌ها و صنعت در آمريكا داراي سابقه طولاني است كه عوامل اصلي آن قانون موريل (1862) مبني بر اعطاي تأسيس سيستم كالج، دفاع مبتني بر تحقيق و توسعه در طول جنگ جهاني دوم و رقابت با اتحاد جماهیر شوري در طول سال‌هاي جنگ سرد است. در سال 1980 با تصويب قانون باي‌دال كه در آن نقش صنعت دانشگاه و دولت به وضوح مشخص شد انتقال فناوري نيز تسريع شد.