نقش کلیدی شراکت های استراتژیک خدمات مالی در خلق و تخصیص ارزش (مطالعه موردی موسسات مالی و بیمه)

چکیده فارسی

شراكت‌های استراتژیک

شراكت‌‌های استراتژيك توافقات مشاركت جويانه داوطلبانه ميان سازماني است كه به منظور كسب مزيت رقابتي براي شركاء شكل می‌گيرد. گسترش فزاينده شراكت‌‌های استراتژيك در سال‌های اخير، نشان دهنده تغيير ماهوي مفهوم رقابت است؛ به اين معنی‌ كه امروزه رقابت به عنوان نوآوري مستمر تكنولوژي و ورود سريع به بازار‌های جديد تعريف می‌شود. نقش حياتي و مهمي كه در محاسبات رقابتي براي نوآوري‌های تكنولوژي و ورود سريع به بازار‌های جديد در نظر گرفته شده موجب به وجود آمدن اين برداشت می‌شود كه كليد موفقيت در سال‌های آتي، خلق مزيت مشاركتي به واسطه شراكت‌های استراتژيك نهفته است (داس و تنگ ،2000). شراكت‌‌های استراتژيك اثربخش را می‌توان به عنوان موتور محرك رشد و سودآوري در بازار‌های محلي و جهاني دانست. اين شراكت‌ها روز به روز عموميت بيشتري پيدا می‌كنند و نرخ شكل گيري آنها در سال‌های اخير به طور چشم گيري افزايش يافته؛ به عنوان نمونه، تعداد اين شراكت‌ها تنها در سال 2000 به رقمي بالغ بر 10200 رسيد. برآورد شده از ميان شركت‌های آمريكايي با درآمدي بيش از 2 ميليارد دلار، هر كدام در فاصله سال‌های1996 تا 1999 به طور متوسط 138 شراكت تشكيل داده اند. در سال 2002، پانصد شركت برتر جهان هر كدام به طور متوسط داراي 60 شراكت اصلي بوده اند (ايرلند، هيت و ويدايانث ،2002). يافته‌های رابينسون (2003) نشان مي دهد كه شراكت‌ها از سال1985، هر ساله در حدود 16درصد رشد داشته اند و تعداد اين شراكت‌ها در فاصله سال‌های 1985 تا 1999 بر تعداد تملیک ها و ادغام‌ها پيشي گرفته است (مهتا ،2006). 

تعريف شراكت‌‌های استراتژيك

با وجود آنكه محققين تعاريف متنوعي را براي شراكت‌‌های استراتژيك ارايه نموده اند، می‌توان گفت كه اين تعاريف با وجود استفاده از تعابير متفاوت همكاري ‌ها، شراكت‌ها، شراكت‌‌های استراتژيك و ... در نهايت به مفهوم مشتركي اشاره دارند (لين ،2007) به طور كلي در توصيف شراكت‌‌های استراتژيك از جنبه‌های مختلفي به اين شراكت‌ها توجه شده است. براي مثال، پانشيري  (2005) از نقطه نظر دستيابي به اهداف استراتژيك، شراكت استراتژيك را قرارداد‌ها و توافقات هدفمند ميان دو يا چند سازمان مستقل می‌داند كه در تناسب با استراتژي‌های كلي شركاء بوده و آنها را در دستيابي به اهداف مهم استراتژيك سودمند براي طرفين ياري می‌كند (پانشيري، 2005). هيت و همكارانش (2002) از بعد تكميل منابع، شراكت‌های استراتژيك را توافق و همكاري ميان دو يا چند شركت معرفي می‌كنند كه از طريق تسهيم منابع، ارتقاء موقعيت رقابتي و عملكردي خود را پي می‌گيرند (ايرلند، هيت و ويدايانث،2002). واراداراجان و كانينگهام  (1995) با لحاظ نمودن هر دو نگاه، بيان مي كنند شراكت‌‌های استراتژيك، نمودي از استراتژي‌های مشاركتي بين سازماني هستند كه متضمن تجميع مهارت ها و منابع شركاء به منظور دستيابي به يك يا چند هدف مرتبط با اهداف استراتژيك آنها است. شراكت‌‌های استراتژيك توافقات و مراودات مستمر و مشاركتي بين سازمان‌ها بوده است و در برگيرنده جريانات و روابطي است كه طي آنها منابع و شيوه‌های مديريتي دو سازمان مستقل به منظور دستيابي مشترك به اهداف فردي مرتبط با مأموريت و استراتژي‌های هر كدام از سازمان‌های شريك به كار گرفته می‌شود (واراداراجان و كانينگهام، 1995). آكر (1995) نيز از بعد قرارداد و همكاري‌های كوتاه مدت و بلند مدت، بيان می‌كند، شر اكت‌های استراتژيك، يك همكاري بلندمدت، و رسمي است كه تمامي فعاليت‌های شركت را تركيب می‌نمايد (لين،2007) در مجموع، از مرور تعاريف مطرح شده در ادبيات موجود می‌توان دريافت كه اين تعاريف سه مشخصه كلي را براي شراكت‌‌های استراتژيك ذكر می‌كنند (1) وجود يك هدف مشترك كه شراكت براي نيل به آن تشكيل شده و هر كدام از شركاء به تنهايي قادر به دستيابي به آن نيستند (مهتا و همکاران،2006) (2) انتقال و به اشتراك گذاشتن منابع ملموس و ناملموس ميان شركاء (ايرلند، هيت و ويدايانث، 1995) و (3) وجود يك قرارداد يا مكانيسم كنش متقابل كه فعاليت‌های لازم الاجرا براي هر يك از اعضاي شراكت را مشخص می‌كنند (واراداراجان و كانينگهام، 1995 ؛ لين، 2007). آنچه كه يك شراكت را استراتژيك می‌سازد آن است كه اين شراكت‌ها بر اهداف درازمدت، منافع اقتصادي اصلي و مشخصه‌هايي كه منجر به تحكيم رابطه ميان شركاء می‌شوند، تمركز داشته و منجر به حفظ و يا خلق يك انتخاب استراتژيك براي شركت می‌گردند (ليخي و سوشي ،2005). آنها ذكر صفت استراتژيك براي شراكت‌ها را اين گونه تعبير می‌كنند كه شراكت‌ها اغلب از آن جهت استراتژيك هستند كه در راستاي پاسخ مستقيم به فرصتها و چالش‌های استراتژيك مهمي كه شركاء با آنها روبرو هستند شكل می‌گيرند. از سوي ديگر، شراكت‌ها بر اساس حوزه جغرافیايي خود به دو دسته داخلي و بين المللي تقسيم می‌شوند. به اين معنی كه با توجه به مليت هر يك از شرکاء و يا محدوده فعاليت شراكت می‌توانند به صورت محلي يا بين المللي فعاليت نمايند. در شراكت‌‌های بين المللي ممكن است دو شركت كه داراي مليت متفاوتي هستند براي فعاليت در بازار يكي از اين كشورها توافق نمايند (شراكت بين المللي بواسطه مليت متفاوت شركاء)؛ يا دو شركت با مليتي يكسان براي فعاليت در بازار بين المللي و يا بازار كشور ثالثي وارد شراكت شوند (شراكت بين المللي از نظر حوزه فعاليت) و يا اينكه دو شركت با مليت‌های متفاوت براي فعاليت در بازار ثالثي مشاركت نمايند (واراداراجان و كانينگهام، 1995). بنابراين، می‌توان نتيجه گرفت. "شراكت استراتژيك بين المللي عبارتست از توافق نسبتاً پايدار همكاري بين سازماني، به منظور دستيابي مشترك به اهداف فردي متناسب با مأموريت هر يك از شركاء؛ اين توافق، در بر گيرنده ارتباطات برون مرزي و جرياناتي است كه از منابع و يا ساختار‌های مديريتي سازمان ‌های مستقلي كه هر كدام در كشوري متفاوت قرار گرفته اند و يا مشتركاً در كشور سومي فعاليت می‌نمايند، استفاده می‌كنند (مهتا و همکاران ، 2006). شراکت استراتژیک توافق مشتركي است ميان دو يا چند شركت كه به واسطه آن با مشاركت در منابع مادي و معنوي يكديگر، سعي در ارتقاء موقعيت رقابتي و عملكردي خود دارند. اين شراكت‌ها از راههايي همچون كاهش هزينه‌های مبادله و عدم اطمينان بازار، روند كسب مزيت رقابتي را تسهيل نموده و منافعي همچون دسترسي به دانش نوين، منابع مكمل، فناوري‌ها و بازار‌های جديد را به ارمغان می‌آورند. اين راهبرد كه به طور روزافزوني مورد استفاده قرار می‌گيرد، منجر به افزايش توان يادگيري سازمان‌ها، برقراري امكان استفاده از صرفه جوئی ناشی از مقياس، برون سپاري فعاليت ‌های مختلف زنجيره ارزش و تسهيم ريسك می‌گردد (چتوت و اولسن،  2003). محرک شرکت‌ها برای ورود به شراكت‌های استراتژیک دستیابی به سطح بالایی از موفقیت است که امکان رسیدن به این سطح از موفقیت به تنهایی مقدور نیست. منشاء اصلی شکل گیری شراکت استراتژیک به دیدگاه‌های متعددی که مهم ترین آن هزینه معاملات کوز و ویلیامسون است، مربوط می‌شود که در قسمت‌های بعدی به اجمال مرور خواهد شد. در مورد شراکت استراتژیک نیز هم چون سرمایه اجتماعی، تعریفی جهانی وجود ندارد و نویسندگان متعددی تعاریف مختلف اما با محتوای شبیه به هم را از شراکت استراتژیک ارائه کرده اند. شراكت‌های استراتژیک یک توافقنامه همکاری بین دو ســازمان و یا تعداد بیشتری است که می‌خواهند از این راه موقعیت رقابتی و عملکرد خود را ازطریق منابع مشترک بهبود دهند (ایرلند ، 2002). در جای دیگری، شراكت‌های استراتژیک این گونه تعریف شده است: مشارکت دو شرکت یا دو واحد کسب و کار و یا بیشتر جهت رسیدن به اهداف مهم استراتژیک که شرکاء به طور متقابل از آن مشارکت سود می‌برند (ویلن و ‌هانگر ، 2000). شراكت‌های استراتژیک یعنی یک توافقنامه بلندمدت رسمی یا غیررسمی بین دو سازمان و بیشتر درحالی که هرکدام از آنها استقلال خود را حفظ می‌کنند. از این رو با ترکیب تعاریف متعدد و نتیجه گیری‌های خود در این زمینه تعریف نسبتاً جامع زیر ارائه می‌گردد: یک شراکت استراتژیک عبارت است از: یک توافق نامه رسمی یا غیر رسمی منبعث از استراتژی اصلی شرکاء (عزم استراتژیک) برای به اشتراک گذاشتن منابع و همکاری در یک یا چند حوزه کسب وکار با حفظ استقلال نسبی بین دو یا چند شریک که با هدف افزایش قدرت تطبیق پذیری شرکاء (نهادینگی شرکاء) برای کوتاه مدت یا بلند مدت طراحی شده است (مظلومی، 1387).

تعاریف عملیاتی 

-شراكت استراتژیک: توافقات همكاري خلاقانه اختياري و داوطلبانه بين شركت ها به منظور انجام مبادلات- تسهيم، توسعه و هم افزايي منابع به صورت مشترك يا توانمندي ها در زمينه اهداف شراكتي مي باشد (گولاتی ، 2007 و هاریگان ، 1985).

- ارزش: به کیفیت عملکرد در نحوه کارکرد و یا قالب های نوآوران که سازمان ها در ارتباط با نیازشان مد نظر قرار می دهند که عبارت است از روش ها، فناوری ها و ابتکارات جدیدی که در راستای ایجاد مزیت رقابتی توسط سازمان ها می باشد (هوریتز، 1382).

-خلق ارزش: خلق ارزش ناشي از شراكت ها بوده و تسهيم و به اشتراك گذاشتن منابع و توانمندي ها مي تواند منجر به خلق ارزش در شراكت ها شود و آن بستگي به شدت و قدرت رابطه بين شركاء تعهد نسبي شركاء به اين شراكت به ويژه در قبال ساير شراكت ها و سطح تراكم شبكه اي شراكت هايي كه اين شراكت ويژه را احاطه نموده اند دارد (هوریتز، 1382).

-تخصیص ارزش: ناشي از بازي همكاري و چانه زني بين شركاء است كه به صورت همزمان هم در شبکه شراکتی همكاري مي كنند و هم به منظور تخصیص ارزش رقابت مي كنند می باشد (لیپمن و روملت ، 2003).