فساد اداری و مدل سنجش سلامت

چکیده فارسی

بروز فساد که به معنی سوء‌استفاده از قدرت قانونی به منظور تأمین نفع شخصی است؛ در تمامی کشورهای دنیا از جمله مهم‌ترین مسائل مدیریت امور کشورها و شهرها در سطوح خرد، میانی و کلان محسوب می‌شود. به نحوی که با خود اثرات و تبعات منفی بسیاری از جمله عدم رضایت شهروندان از سازمان‌ها، گسترش فقر در جامعه، ممانعت از توسعه‌ی اقتصادی – اجتماعی و ... را به همراه می‌آورد. از این رو مبارزه با این پدیده و تأمین سلامت اداری از جمله مهم‌ترین موضوعات علم مدیریت و علوم اجتماعی را تشکیل می‌دهد.

بروز فساد اداری در دنیا تا به امروز مورد توجه بسیاری از مسئولین دولتی و غیر دولتی بوده است و از جمله مسائلی بوده که به نظر جمع کثیری از محققان با موضوع توسعه، رابطه‌ی عکس داشته؛ به این معنی که کاهش بروز فساد در افزایش سرعت کشوری در رسیدن به توسعه‌ی انسانی تأثیر مثبت به سزایی داشته است(عباسی و جمال‌پور1390،ص.45). بروز فساد اداری منجر به از بین رفتن حجم منابع مالی و انسانی قابل توجهی شده و به طرز چشم‌گیری کارایی و اثربخشی سازمان‌ها را دچار نوسان نموده است. به همین دلیل، بسیاری از سازمان‌ها نسبت به ارائه‌ی روش‌ها و مدل‌هایی برای نحوه‌ی سنجش میزان رواج فساد در دنیا و سازمان‌ها اقدامات گسترده‌ای نموده‌اند و روش‌های خاص خود را با دیدگاه‌های متفاوت بنا نهاده‌اند. هر کدام از این سازمان‌ها نیز روش خود را بارها مورد آزمون قرار داده است؛ هم‌چنین روش خود را در کشورهای بسیاری مورد سنجش داده‌اند به گونه‌ای که امروزه روش خاص این سازمان‌ها و اطلاعاتی که از سنجش‌های خود در سطح بین‌الملل انتشار می‌دهند به منبع مهمی برای آشنایی با وضعیت کلی سلامت و فساد یک کشور بدل گشته است. از جمله مهم‌ترین این سازمان‌ها می‌توان به سازمان شفافیت بین‌الملل  و بانک جهانی  اشاره نمود که آمار انتشار یافته از سوی این دو سازمان به نوعی به یکی از اسناد مهم در شناخت وضعیت کلی یک کشور بدل گشته است.

با توجه به  این که شهرداری تهران در چندی از  تحقیقات پیشین در رابطه با فساد مورد توجه محققان قرار گرفته است و هم‌چنین، توجه ویژه‌ی این سازمان برای آشنایی با میزان سلامت و فساد خود و انجام پروژه‌ای در این زمینه و از دیگر سو استناد به این موضوع که در سامانه‌ی ثبت شکایات سازمان بازرسی کل کشور، بالا بودن تعداد شکایات از شهرداری تهران بسیار چشم‌گیر است، می‌توان گفت که  شهرداری تهران به مسأله‌ی فساد اداری دچار بوده و نیازمند شناخت بهتر از این موضوع و بهبود وضعیت خود می‌باشد.

مسأله‌ی مورد نظر در این طرح در واقع مشکل جاری سازمان را در برمی‌گیرد و از جمله مسائلی است که با شناسایی میزان شیوع و عمق آن باید در جهت بهبود وضعیت موجود اقدام نمود.

بروز فساد و تأمین سلامت اداری در سازمان‌ها از جمله مسائلی است که هر سازمانی در هر مکان، زمان و با هر ماهیت وجودی(خدماتی، بازرگانی، غیرانتفاعی و...) می‌تواند با آن مواجه باشد و به یکی از مهم‌ترین مسائل سازمان بدل گردد. در این صورت هر سازمانی خواهان شناخت ماهیت بروز این مسأله و از بین بردن آن می‌باشد. 

اگر ارتشاء را که یکی از انواع کنش‌های فساد گونه است مورد توجه قرار دهیم سالانه چیزی حدود 2 الی 5 درصد از کل تولید جهان به صورت رد و بدل می‌شود (دادگر و معصومی‌نیا،1383،ص.12). هم‌چنین تخمین محافظه‌کارانه‌ای از پیمایش سنجه‌ی جهانی فساد  در سال 2009 نشان می‌دهد افرادی که رشوه پرداخت کرده بودند 7 درصد از درآمد سالیانه خود را به آن داده‌اند. به این ترتیب اثرات وقوع کنش فساد و عدم وجود سلامت در سازمان‌ها می‌تواند بسیار گسترده‌تر از محدوده‌ی یک سازمان باشد. هر چه اندازه و میزان اهمیت و نقش سازمانی نیز در جامعه پررنگ‌تر باشد احتمال افزایش پیامدهای ناشی از فساد و عدم توجه به سلامت سازمان در جامعه نیز گسترده‌تر و بیش‌تر خواهد شد(توکلی،1389).

با وجود فراگیر بودن فساد شهرداری تهران به عنوان یک سازمان عمومی و سازمانی با گستردگی جغرافیایی و خدماتی از ابتلا به این مسأله در امان نخواهد بود. اگر مسأله‌ی فساد در شهرداری تهران حل نشود، علاوه کاهش اثربخشی و کارآیی این سازمان، در سطح جامعه‌ی شهری شاهد کاهش رضایت شهروندان و از بین رفتن اعتماد خواهیم بود. با آگاهی از وضعیت فعلی و تلاش در جهت حل مسأله، شهر تهران می‌تواند از حداکثر پتانسیل شهروندان در اداره‌ی امور جامعه بهره برد و شهری با نشاط و سالم داشت.