مروری بر فناوری اطلاعات
امروزه فناوری اطلاعات به عنوان یک از تکنولوژی های نوین بشری، نه تنها خود دستخوش تغییراتی شگرف شده است، بلکه به سرعت در حال تاثیرگذاری بر الگوهای زندگی، روش تحقیق، آموزش، مدیریت، حمل و نقل، مسائل امنیتی و دیگر زمینه های زندگی انسان است. شاید بتوان گفت فناوري اطلاعات همان مطالعه، طراحی، گسترش، اجرا و مدیریت سیستمهاي اطلاعاتی مبتنی برکامپیوتر و به خصوص کاربردهاي نرم افزاري و سخت افزاري کامپیوتر است که توسط آن داده هاي کاربردي به هر صورت گردآوري میشوند. این فناوري بر دانش مهارت استفاده از کامپیوتر و سیستم ارتباط از راه دور، ذخیره سازي، کاربرد و انتقال اطلاعات تاکید دارد. فناوري اطلاعات رشته اي است که از منابع الکترونیکی براي دستیابی به اطلاعات استفاده میکند و شامل مسائلی است که به گسترش علوم کامپیوتر و تکنولوژي طراحی، توسعه، راه اندازي و اجراي سیستمها و کاربردهاي اطلاعاتی مربوط است. در حقیقت فناوري اطلاعات صنعت در حال پیشرفتی است که به شدت جویاي بازارهاي بزرگتر است تا به این ترتیب سرمایه گذاریهاي بزرگتری را جذب و درآمد بیشتري را تولید و مشاغل بیشتري را بوجود آورد.
در این بخش ادبیات تحقیق مرتبط با فناوری اطلاعات و زیر بخش های مربوطه گرداوری شده است.
1-2- فناوری اطلاعات (IT)
نزدیک به پایان هزاره دوم میلادی، چند رویداد که از اهمیت تاریخی برخوردارند چشمانداز اجتماعی زندگی انسان را دگرگون ساختهاند. انقلابی تکنولوژیک که حول محور تکنولوژیهای اطلاعات متمرکز است با سرعتی شتابان در کار شکلدهی مجدد بنیان مادی جامعه است. اقتصادهای سرتاسر جهان به یکدیگر وابسته شدهاند و در سیستمی که هندسه آن همواره در حال تغییر است، شکلی جدید از روابط میان اقتصاد، دولت، سازمانها و جامعه ایجاد کردهاند. فناوری اطلاعات و ارتباطات، عامل اساسی در شکل دهی به اقتصاد جدید جهانی و ایجاد تغییرات سریع در جامعه است. امروزه این فناوری بر جنبه های مختلف زندگی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی افراد و اجتماعی تاثیر گذاشته است. جوامع مختلف برای حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی خود در عصر فناوری اطلااعات به راه حلهای مختلفی روی اورده اند (نخعی و یوسفی، 1390). پیشرفتهای آینده به شکل ایجاد یک محیط اطلاعاتی محور مجازی خواهد بود که در آن انسانها به کارکردن و زندگی کردن با هم مشغول اند. بر اساس این دیدگاه، انسانها در این محیط با واسطه های هوشمندی سر و کار دارند که با شبکهها و کامپیوترها حمایت میشوند و در قالب لباس، مبلمان، وسیلهی نقلیه، جاده و سایر اشیا به شکل مجازی نمایان میشوند. در این فضا ارتباط یکپارچه ای میان اجزای مختلف شامل خانه، وسیلهی نقلیه، فضای عمومی، کار، فضای فراغت، مقصد توریستی و غیره برقرار میباشد (بوهالیس و او کانر ،2005 ).
نقش اطلاعات و ارتباطات در دنیای امروز، بسیار شگرف و پیچیده است، به گونه ای که عصر فعلی را عصر انفجار اطلاعات مینامند. به همین دلیل، کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در سازمانها سرعت یافته است. فناوری اطلاعات و ارتباطات شاخه ای از فناوری است که با استفاده از سخت افزار، نرم افزار، شبکه افزار، فعالیت بر دادهها و پردازش آنها را در زمینه های دستیابی، ذخیره سازی، تبادل و کنترل را امکان پذیر میسازد (فتحیان، 1385).
نیروهای اقتصادی جامعه اطلاعات محور متفاوت با نیروهای غالب بر جامعه متکی بر روابط کشاورزی و صنعتی میباشد. بنا براین اگاهی از انها بسیار مهم میباشد چون اصول مدیریتی که پیش از این در این اقتصادها جواب میدادند، ضرورتا در جوامع مبتنی بر اطلاعات جواب نمیدهند (صالح و استراک ، 2007). تکنولوژی اطلاعات نقش اجتناب ناپذیری در موفقیت یک شرکت تحت شرایط اطمینان و متغیر اقتصادی دارد. سیستمهای IT بر محصولات، خدمات، بازارها، قیمت محصولات و تمایز آنها تاثیر میگذارد. موفقیت شرکتهای نوآورانه اساسا بستگی به اجرا و استفاده خلاقانه از IT دارد (جانسن ، 2008). انتقال از تولید کالاهای فیزیکی به اقتصادی بر مبنای تولید و گردش اطلاعات و خدمات دانش محور را تسریع میکند. در این محیط جدید، مزیت رقابتی را میتوان بر اساس توانایی دسترسی، خلق، پردازش و توزیع دانش به صورت استراتیژیکی بنا نمود (گوندوری و کوگات ،2002). فناوری اطلاعات به معنای جمع آوری، ذخیره سازی، پردازش، توزیع و استفاده از اطلاعات است و محدود به سخت افزار و نرم افزار نمیباشد و نیز فناوری اطلاعات را میتوان نقطه همگرایی الکترونیک، پردازش دادهها و ارتباطات مخابراتی دانست امروزه فناوری اطلاعات مشوقی برای جهانی شدن تولیدات و بازارها است و پویایی و انعطاف پذیری خدمات و جریانهای پولی-مالی را افزایش میدهد و اغلب عرصه را برای افزایش بهره وری و کارآیی مهیا میکند. (موسوی ، 1386: 458).
فناوری و توانمندیها در تعامل با یکدیگر رشد و توسعه مییابند و تسهیم آنها در زیر گروهها و شبکهها براساس میزان دانستنیهای افراد حایز اهمیت میشود. کسب و کارالکترونیکی سلسله مراتبی از شبکهها است که بر سرعت تغییرات و یادگیری میافزاید. آنچه که خلق میشود در جامعه به صورت شبکه های است و باید دریافت در کجاها فرصتها و قابلیتها در دسترس قرار میگیرند(حمیدی زاده، 1387).
1-2-1- تعاریف و مفهوم فناوری اطلاعات
واژه فناوری اطلاعات اولین بار توسط لویت و وایزلر در سال 1985 به منظور بیان نقش رایانه در پشتیبانی از تصمیم گیری ها و پردازش اطلاعات در سازمان به کار گرفته شد (صرافی زاده، 1383). از فناوری اطلاعات برداشت های مختلفی وجود دارد و همین برداشت ها موجب شده تا تصاویر متفاوتی از آن در مجامع مختلف ارائه گردد (شاکر اردکانی، 1388: 12).
فناوری اطلاعات به ابزارها و روش هایی اطلاق می شود که به نحوی اطلاعات را در اشکال مختلف جمع آوری، ذخیره، بازیابی، پردازش و توزیع می کنند (علی احمدی و شمس عراقی، 1382: 4).
اطلاعات عبارت است از گردآوری، سازماندهی، ذخیره و نشر اطلاعات اعم از صوت، تصویر و متن که با استفاده از ابزار رایانه ای و مخابراتی صورت می پذیرد (علی احمدی، 1378: 4).
ادورادز (2005) فناوری اطلاعات را به عنوان سخت افزار و نرم افزاری که اطلاعات را به سرعت ذخیره، دستکاری و انتقال می دهد، تعریف کرده اند؛ که به طور مثال شامل لینک های کامپیوتری، پست الکترونیک، ویدئو کنفرانس و پایگاه داده های کامپیوتری می باشد (ادورادز، 2005: 17).
سازمان همكاريهاي اقتصادي و توسعه (OECD) در تعريف فناوري اطلاعات آن را مشتمل ميداند بر مجموع صنايع توليدي و خدماتي كه براي نگهداري، انتقال و نمايش دادهها و اطلاعات به صورت الكترونيكي استفاده ميشود و بیان می کند که مهمترين مشخصه اين فناوري نسبت به فناوريهاي قبلي كه شكل انقلابي به آن داده است، مجتمع شدن ويژگيهايي نظير دوطرفه بودن، جهاني بودن، فراگير بودن، چند كاناله بودن به طور همزمان است.
فناوري اطلاعات به معناي جمع اوري، ذخیره سازي، پردازش، توزیع و استفاده از اطلاعات است و محدود به سخت افزار و نرم افزار نمیباشد و میتوان آن را نقطه همگرایی الکترونیک، پردازش دادهها و ارتباطات مخابراتی دانست امروزه فناوري اطلاعات مشوقی براي جهانی شدن تولیدات و بازارها است و پویایی و انعطاف پذیري خدمات و جریانهاي پولی- مالی را افزایش میدهد و اغلب عرصه را براي افزایش بهرهوری و کارایی مهیا میکند. (کاوسی و همکاران،1391؛ موسوي ، 1386: 458 ).
در مجموع مجموع می توان فناوری اطلاعات را به عنوان هر گونه تکنولوژی مبتنی بر کامپیوتر که برای ذخیره سازی، ارزیابی، پردازش و ابلاغ و ارسال اطلاعات درون سازمان و برای حمایت از تصمیم گیری در سازمان استفاده می شود، تعریف نمود.
1-3- عصر فناوری اطلاعات
تا سال 1800 میلادی و پیشتر که مردم عموما از طریق کشاورزی زندگی میگذرانده اند به عصر کشاورزی معروف است و با پیشرفت ابزار آلات و صنایع و به اصطلاح مکانیزه کردن کارها مردم بیش از انچه برای خود از محصولات کشاورزی و دامی تولید نمودند جهت عرضه و تبادل کالا بهره میبرده اند. این عصر به عصر صنعتی شهرت دارد که به زمان بین سالهای 1800 میلادی تا پیش از 1957 اشاره دارد. عصر فناوری اطلاعات که به پس از 1957 میلادی اطلاق می گردداز ایالات متحده آغاز گردید. در عصر جدید هرچند مفهوم کشاورزی و تولیدات صنعتی همچنان اهمیت دارند ولی درصد بزرگی از شاغلین به نوعی درگیر در فرایند تولید، انتشار و بکار گیری اطلاعات هستند.
در عصر اطلاعات مشارکت و ارتباط یک نفر با سایرین از طریق ابزار سرآمدی به نام فناوری اطلاعات صورت میگیرد. شش شاخصی که عصر فناوری اطلاعات را از عصرهای پیشین متمایز میکند عبارت است از :
1- جامعه ای مبتنی بر اطلاعات
2- کسب و کارها برای انجام کارهایشان وابسته به فناوری اطلاعات هستند
3- فرایند های کاری در حال تحول به سوی افزایش بهره وری هستند
4- فناوری اطلاعات ابزارهایی را جهت بازنگری فراهم آورده است که عبارت است از، بازآفرینی یا مهندسی مجدد فرایند کسب و کار مرسوم
5- موفقیت در تجارت و کسب و کار به طور قابل توجهی منوط به تاثیر بکار گیری فناوری اطلاعات است
6- فناوری اطلاعات در بسیاری از محصولات و خدمات جا گرفته است (جیمز ، 2004).
در سالهای پایانی دهه 1980 و سالهای اولیه دهه 1990، پژوهشها، رابطه ای بین رشد بهره وری و سرمایه گذاری در زمینه فناوری اطلاعات نشان نمیدادند تا اینکه از سالهای میانی دهه 1990 بسیاری از پژوهشگران بر این باور بودند که با اصلاح روشهای اقتصاد سنجی، گسترش حجم دادهها و در نظر گرفتن سرمایه گذاری با وقفهی IT و با توجه به لزوم سرمایه گذاریهای مکمل جهت شکار شدن اثر IT، میتوان رابطه مثبتی بین IT و رشد و بهره وری بدست آورد(رحمانی و حیاتی، 1386).
در واقع IT یک سرمایه دو جانبه است که از یک سو همانند دیگر اشکال سرمایه، به عنوان یک تکنولوژی تولید استفاده میشود و از سوی دیگر فناوری اطلاعات ویژگیهایی همانند دانش دارد زیرا بخشی از سرمایه IT – به غیر از بخشهای سخت افزار- به صورت کالای دیجیتال است. در واقع هر چیزی را که بتوان در حافظه کامپیوتر ذخیره کرد و از طریق اینترنت قابل انتقال باشد، کالای دیجیتالی نامیده میشود. ویژگیهای کالاهای دیجیتالی عبارتند از :
غیر رقابتی
گسترش نامحدود
گسستگی
بی وزنی
بازترکیبی(رحمانی و حیاتی، 1386).
1-4- اهمیت فناوری اطلاعات
ما در عصری زندگی میکنیم که اطلاعات حیاتیترین منبع محسوب میشود و دانش، بسیار ارزشمند میباشد. طی سی، چهل سال اخیر اطلاعات و دانش به عنوان دارائیهایی شناخته شدهاند که جامعه برای توسعه و مدیریت نیاز دارد(جیمز ، 2004).
چگونگی بهره گیری از فناوری های نوین بسیار مهم است چرا که استفاده نابجا از آنچه که در کشورهای دیگر نتایج درخشانی داشته است، سبب زیان هایی نظیر هزینه بالا، ارزش افزوده کمتر، سختی استفاده، کاهش کیفیت و غیره می شود که اگر جبران آنها ناممکن نباشد، بسيار دشوار و پر هزينه خواهد بود. اين موضوع باعث عدم پذیرش مناسب فناوری و به تبع آن عدم توسعه فناوری به نحو موثر و کارآمد می شود(فتوحی اردکانی و علم الهدایی، 1391). در دو سه دهه اخیر رشد بسیار سریع فناوری و از سویی تغییر سلیقهها و علاقع مندی جامعه مشتریان موجب شده است تا صنعت گران در مواجه با این وضعیت به منظور پاسخگویی به خواست مشتریان با چالش رو به رو شوند و از سوی دیگر تلاش صاحبان صنایع در راستای افزایش کارآمدی مجموعه تحت نظر خود و قطع هزینه های بی جا و کاهش هزینه های جاری و جلب رضایتمندی مشتریان و حفظ شرکت خود در عرصه رقابت کسب و کار، علارغم افزایش شدت روز افزون رقابت در ابعاد مختلف کسب و کار اعم از کیفیت محصول، خدمات پیش و پس از فروش، ارائه بهتر محصول به بازار و مشتریان، کاهش دوره عمر محصول و معرفی بسیار سریع محصولات جدید و جایگزینی با محصولات موجود از نظر مشتریان، ناگزیر صاحبان صنایع را به سمتی متوجه میکند تا با بهره گیری از فناوریهای جدید و مبارزه با شرایط سنتی و فرسوده خود را در شرایط مناسب در عرصه کسب و کار نگه داشته و حتی موجبات رشد و توسعه را فراهم نماید.
بنا به دلایل متعدد شرکتها تمایل زیادی به سرمایه گذاری و بکار گیری IT از خود نشان میدهند که از این جمله میتوان به مواردی نظیر، تحت فشار قرار گرفتن برای کاهش قیمتها، اجبار برای افزایش تولید توام با کاهش هزینهها و تلاش برای افزایش کیفیت محصولات و خدمات برای پایدار ماندن در عرصه کسب و کار اشاره نمود. (لجریس و همکاران ، 2003؛ موامر ، 2000).
از سویی دیگر درصد زیادی از مطالعات انجام شده بیانگر این موضوع است که سرمایه گذاری در زمینه IT نتوانسته است تاثیر مناسب بر رشد بهره وری داشته باشد و یا حداقل تاثیر کمی داشته است(افی ، 2005).
با همگرايي بين روند توسعه فناوري اطلاعات و روند توسعه اطلاعات تحولات بنياديني در حوزههاي مختلف جامعه بشري اتفاق افتاده است كه بعضا از آن تحت عنوان انقلاب ياد ميشود (فتحي 1383). دستاوردهاي اين انقلاب در جامعه بشري بيشتر مربوط به كاربردهاي مختلف فناوري اطلاعات در حوزههاي مختلف عملكرد اجتماعي نظير اقتصاد، تجارت، بهداشت، اموزش و غيره است. كاربري فناوري اطلاعات به عنوان ابزار ارتباطي و اطلاعاتي در روابط انساني، توانسته است پديدهاي در حد يك انقلاب را شكل دهد. به طوری كه برخي معتقدند عملكرد اقتصادي ايالات متحده امريكا در نيمه دوم دهه گذشته، به واقع غير طبيعي بوده و از توسعه فناوري اطلاعات حاصل شده است. از سال 1995 تا 2002، تولید ناخالص داخلی در ايالات متحده چيزي حدود 4 درصد افزايش داشته است. اين رقم در مقايسه با رقمي نظير 37/2 درصد در نيمه اول اين دهه نشان دهنده رشد غير معمول اقتصادي در اين كشور است. از طرف ديگر در طي اين سالها، بهرهوري نيروي كار نيز توانست تا 5/2 درصد (چيزي بيش از 2 برابر 25 سال گذشته اين كشور) افزايش پيدا كند. اين امر نقش قابل توجهي در ارتقاي دستمزدها و ارتقاي سطح كيفيت زندگي داشته است (ايسناك و همكاران 2001). بسياري محققان دليل اين تحول را بيشتر در سرمايهگذاري روي محصولات و خدمات فناوري اطلاعات و ارتباطات ميدانند كه توانسته است نسبت به سالهاي گذشته به عنوان منبع سطح بالايي و از بهرهوري و رشد در اقتصاد نوين نقش بازي كند (ادكينسون و همكاران 2004).
1-5- اتوماسیون اداری و فناوری اطلاعات و ارتباطات
اتوماسیون اداری که هدیه صنعت فن اوری اطلاعات IT به بروکراسی اداری است، ایده ای نوین است که عمر آن در ایران به بیش از یک دهه نمیرسد (رحیمی کیا و همکاران،1390). اتوماسیون اداری ترکیبی از وسایل و تجهیزات گوناگون برای تسهیل امور مرتبط با فعالیتهای اداری میباشد که دارای مزایایی از قبیل پشتیبانی از اهداف و رسالتهای سازمان ، افزایش بهرهوری ، افزایش سود اوری ، بهینه سازی کارکنان ، بهبود سرعت که منجر به بازده در اداره میشود(شیخ بکلو،1391). استفاده از سیستم اتوماسیون اداری علاوه بر اینکه باعث افزایش محصول یا بازده و صرفه جویی در وقت و یا نیروی کار میشود باعث کنترل بهتر و سازماندهی بهتر پرسنل شده و با افزایش اثربخشی کارکنان در انجام یک سری کار خاص، رضایت شغلی آنها را افزایش می دهد. از سوی دیگر به دلیل ارائه بهتر اطلاعات و خدمات به موقع، رضایت بیشتر مشتری را نیز به ارمغان می آورد (رحیمی کیا و همکاران ،1390). بررسیها نشان داده بین سرمایه گذاری و تکنولوژی اطلاعات یا سیستمهای اتوماسیون اداری وبازده موسسات و بهرهوری نیروی انسانی ارتباط دوسویه مثبتی وجود دارد. تکنولوژی اطلاعات منجر به افزایش توانایی سازمانها و در نتیجه، افزایش تنوع محصولات و بهبود کیفیت و جلب رضایت مشتری میگردد (توربن ،2004).
در زمینه ارزیابی تاثیر به کارگیری سیستمهای اتوماسیون اداری بر متغیرهای اقتصادی بنگاهها و سازمانهای دولتی و خصوصی ، مطالعات بسیار اندکی صورت گرفته است، این در حالی است که در کشورهای مختلف جهان از جمله ایران ، مطالعات بسیاری در زمینه تاثیرات فناوری اطلاعات (IT) و فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) بر متغیرهای اقتصادی نظیر بهرهوری، رشد اقتصادی و غیره در سطوح مختلف فعالیتی به ویژه در سطح کلان ، انجام گرفته است(نوروزیان قره تکان و همکاران،1390). محیط پر رقابت کسب و کار و دگرگونیهای آن در دهه 1960 و نیز جهانی شدن اقتصاد و تبدیل سیستمهای اقتصادی و جوامع صنعتی به اقتصاد خدماتی بر پایه دانش و اطلاعات، لزوم توجه به سیستمهای اطلاعاتی را مضاعف ساخت. به همین جهت از دهه 60 میلادی، استفاده از سیستمهای اتوماسیون اداری که نوع خاصی از سیستمهای اطلاعاتی هستند، روز به روز اهمیت بیشتری یافت(یزدانی و همکاران،1389). بخشی از عمدهترین اطلاعات در گردش هر سازمان در قالب مکاتبات داخلی و خارجی سازمان صورت میگیرد و نرم افزارهای اتوماسیون به گونه¬ای طراحی و تولید گردیدهاند تا بتوانند تمام نیازهای سازمان را تامین کرده و لذا یک سیستم یکپارچه گردش اطلاعات تولید کنند. امروزه کامپیوترها در زمینه های بسیاری از جهت سرعت و دقت از انسانها پیشی گرفتهاند انها میتوانند مسایل ساده و تکراری را به سرعت و با حوصله حل کنند ومحاسبات پیچیده را انجام دهند . اتوماسیون اداری مشتمل بر تمام سیستمهای الکترونیک رسمی و غیررسمی بوده که به برقراری ارتباط اطلاعات بین اشخاص در داخل و خارج موسسه و بالعکس مربوط میشود. کلمه اصلی که اتوماسیون اداری را از داده پردازی ، سیستم اطلاعات مدیریت و سیستم پشتیبانی تصمیم متمایز میسازد ارتباطات است. اتوماسیون اداری به منظور تسهیل انواع ارتباطات به هر دو صورت شفاهی و کتبی است (شیخ بکلو،1391).
به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در کشور امریکا طی دوره 95-1973، منجر به 4/1 درصد رشد بهرهوری نیروی کار شده است. در کشور انگلستان، تعمیق سرمایه مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات و رشد بهرهوری کل عوامل تولید این نوع فناوریها طی سالهای پایانی دهه 1990، منجر به رشد بهرهوری نیروی کار در این کشور شده است. فناوری اطلاعات و ارتباطات به طور قوی بهرهوری کار را در کشورهای اروپای شرقی و مرکزی افزایش داده و بیشترین تاثیر را بر همگرایی کشورها در دهه 1990 داشته است (نوروزیان قره تکان ،1390). در مجموع می توان دریافت که اتوماسیون اداری، از طریق راه حلهای مکانیزه به گردش مکاتبات و ارتباطات سازمان سرعت بخشیده و مدیریت بر گردش کارها را میسر میسازد و بهترین ابزار برای رسیدن به راهکارهای مفید، جهت صرفه جویی در زمان و استفاده بهینه از امکانات موجود در سازمان است. این موضوع باعث ارتقای بهره وری سازمان شده و به تبع آن کارایی و اثربخشی آن را افزایش می دهد.
1-6- فناوری اطلاعات و مزیت رقابتی
تکنولوژي اطلاعات میتواند وضعیت رقابتی سازمان را بهبود بخشد. در واقع، تحقق مزیت رقابتی به توسعه و تطبیق سریع سازمان به چنین سیستمهایی بستگی دارد. به عنوان مثال، سیستمهای اطلاعات مدیریت مانند، پشتیبان مدیریت و سیستمهای پشتیبان تصمیم گیري، میتوانند اطلاعات به هنگام، مناسب و سریع در اختیار مدیران قرار دهند تا انها بتوانند حداقل اشتباه تصمیم گیري کنند. مشابه همین، توسط کاهش سلسله مراتب سازمانی که موجب بهبود کارایی و نهایتا مزیت رقابتی سازمان را فراهم میکند تامین میشود. یک دلیل ساده براي افزایش کارایی در استفاده از سیستمهای نوین اطلاعات میتواند کاهش تعداد کاربران مورد نیاز جهت اقدامات سازمانی باشد. به کمک سیستمهای نوین اطلاعاتی کلاك و اینتل و به ترتیب سلسله مراتب سازمانی خود را از 13 به 4 و از 10 به 5 سلسله مراتب سازمانی، از میان بر داشتن موانع سنتی بین بخشهاي مختلف سازمان، افزایش کیفیت محصول نواوري، پاسخ گویی بهتر به مشتریان و...دستاوردهایی است که از به کارگیري و توسعه جریان افقی اطلاعات و شبکه هاي کامپیوتري حاصل شده است. سیستمهای نون اطلاعاتی موجب توسعه سازمانهاي مجازي، تولیدات مجازي و سازمانهاي مشتري گرا شده است. سیستمهای اطلاعاتی و نوین و تکنولوژي پیشرفته به سازمانها این اجازه را میدهد که بدون تحمل هزینه هاي فراوان سفارشهای دریافتی مشتریان را در اسرع وقت تحویل دهند (شاهنگیان،1384).